Helaas is de overhoormodule niet beschikbaar. Wel kun je deze lijst overhoren via StudyGo. Klik op 'Overhoren'

LWEO Economie

1 Monetaire zaken, SAMENVATTING hoofdstuk 1 - 5

Jaar 5 (vwo)

Monetaire Zaken

Hoofdstuk 1. Geld
Chartaal geld is geld in de vorm van bankbiljetten en munten. Giraal geld (rekening-couranttegoed) is geld wat op een bankrekening staat, het is een direct opeisbaar tegoed.
Functies van geld:
 - ruilmiddel; om te consumeren.
 - rekenmiddel; de waarde uitdrukken.
 - spaarmiddel; bewaren.
Je kunt schriftelijk giraal betalen, maar ook elektronisch. Schriftelijk via een acceptgiro, elektronisch met de pinpas, chipknip, creditcard of internet. 
Chartaal sparen is geld thuis bewaren, giraal kan je het op je rekening laten staan. In beide gevallen is het liquide, omdat je er meteen bij kan, het is meteen beschikbaar. Hier staat tegenover dat het niets oplevert. Het sparen van liquide geld wat niets oplevert noemen we oppotten. Wanneer je dit geld weer gaat uitgeven spreek je van ontpotten.
Als je geld belegt, verdien je wel wat met je spaargeld. Als je geld afstaat (belegt) krijg je een beloning in de vorm van rente of winst. Bij aandelen (wel een groter risico) kan er ook nog koerswinst bij komen. Je kunt ook beleggen in gebouwen of goederen (dit is niet financieel). In dit geval is de beloning huur, pacht en waardestijging van het goed.
Spaarders bouwen een vermogen op.
Als je geld stort, ben je aanbieder van financieel vermogen. De bank is dan vrager. De bank leent dit geld weer uit (anders maakt het geen winst) en staat dan dus aan de aanbodkant. Als je een lening neemt, sta je aan de vraagkant van de vermogensmarkt. 
Investeren is het aanschaffen van kapitaalgoederen. Beleggen is het geld omzetten in financiële of materiële activa. Beleggen en investeren is dus iets anders.
Hoofdstuk 2. Het ontstaan van geld
Vroeger werd er geproduceerd voor je eigen behoeften, er was dus geen sprake van ruil. Mensen ontdekten dat de een beter was in iets dan de ander, en ze gingen hierop inspelen. Mensen gingen zich specialiseren waardoor de productiviteit steeg, je hoefde je immers niet meer bezig te houden met dingen die je niet zo goed kon. Doordat de productiviteit steeg, kwamen er overschotten. Deze overschotten kon je ruilen, wat op grote schaal werd gedaan. Het kostte wel veel tijd om tot een ruil te komen, het bracht veel kosten met zich mee. Deze kosten noemen we de transactiekosten. Bij directe ruil zijn de transactiekosten erg hoog. Er werden dingen bedacht als ruilmiddel. Schelpen, edelmetalen en zout hebben bijvoorbeeld als ruilmiddel gefungeerd. Deze voorwerpen zorgen ervoor dat er indirecte ruil plaatsvind. Je moet eerst weer wat kopen van het ruilmiddel wat je hebt ontvangen voor een product wat je verkocht hebt. De rode draad in de ontwikkeling van geld is de vermindering van de ruil- of transactiekosten.
Vroeger werden er munten gemaakt van edelmetalen. Deze fungeren nog steeds als ruilmiddel. Vroeger was de materiaalwaarde (intrinsieke waarde) van een munt gelijk aan de nominale waarde. De nominale waarde (extrinsieke waarde) is de waarde die op de munt staat vermeld. Als de intrinsieke waarde groter is dan de extrinsieke waarde wordt de munt waarschijnlijk omgesmolten, omdat je daar meer geld voor krijgt dan de nominale (extrinsieke) waarde.
Als een koning geld nodig had, kon hij ervoor kiezen om het gehalte edelmetaal in een munt te verlagen, maar de nominale waarde gelijk te houden. Zo kon bijvoorbeeld een munt van 10 gulden eerst van 20 gram goud zijn, maar later van maar 15 gram. In Engeland gebeurde dit ook, en de bankier Thomas Gresham heeft hierover een wet over bedacht. Wat bleek namelijk, mensen gingen de munten met een hoger gehalte bewaren, en met de munten van een lager gehalte bleven ze gewoon betalen. Ze betaalden met ‘bad money’ en bewaarden ‘good money’. De Wet van Gresham wordt geformuleerd als ‘bad money drives out good money’. Later werd het verschil tussen de intrinsieke (materiële) en extrinsieke (nominale) waarde steeds groter. Dit is goed voor de economie, want de hoeveelheid goud en zilver stond niet meer gelijk aan de hoeveelheid geld die wordt uitgebracht. De geldhoeveelheid neemt hierdoor toe.
Het bankbiljet is ontstaan doordat kooplieden hun gouden munten in bewaring gaven bij goudsmeden. Deze maakten toen een briefje waarop stond hoeveel goudstukken de ontvanger op kon halen als hij dit briefje lied zien bij de goudsmid. Al snel werd er met deze briefjes betaald. Deze gingen steeds meer als geld circuleren en niet al het goud werd meer opgevraagd. De goudsmid kon dus meer briefjes uitgeven dan dat er geld werd opgevraagd. De goudsmid gaat kredieten verlenen tegen een bepaalde rentevergoeding. De goudsmid wordt bankier.
De ontvangstbewijzen ontleenden hun waarde volledig aan vertrouwen, daarom noemen we dit fiduciair geld (fiducie = vertrouwen). De bank moet wel genoeg munten in kas hebben om eventueel terug te betalen als iemand zijn geld wil. Gebruikers van bankbiljetten vertrouwen erop dat dit altijd kan. Een bank die dit ook daadwerkelijk kan, noemen we liquide. Als er geruchten gaan dat een bank niet terug kan betalen, gaat het fout. De bank heeft niet genoeg munten op voorraad (anders kunnen ze geen winst maken) en kan dus niet iedereen zijn geld terug geven. De bank gaat failliet en mensen blijven met waardeloze bankbiljetten zitten. Om de wildgroei van bankbiljetten tegen te gaan is er in 1814 de Centrale Bank opgericht, die als enige nog bankbiljetten mocht uitgeven. Dit geld werd overal in Nederland geaccepteerd. Tot aan 1936 kon je je bankbiljetten inleveren in ruil voor geld, maar daarna niet meer. Bankbiljetten zijn sinds toen fiduciair geld.
Toch konden banken wel blijven bestaan, omdat er nu giraal geld werd bedacht. Je gaf je geld aan de bank en kon via overschrijvingen betalen aan andere mensen met een rekening. Banken ontdekten dat slechts een deel van het geld werd opgevraagd en kon kredieten (leningen) gaan verstrekken. Hier halen banken hun winst uit. Dit konden banken niet onbeperkt doen. Mensen moeten altijd hun geld kunnen opvragen. De overheid heeft hierom regels gemaakt voor banken. Giraal geld wordt als algemeen geld aanvaard. Een bank moet ook genoeg liquide geld bezitten voor mensen die hun girale tegoed om willen zetten in chartaal geld. De banken moeten verplicht een rekening-couranttegoed hebben bij De Nederlandse Bank. Een kastekort kan door deze rekening worden opgevuld. Het ECB heeft het liquiditeitspercentage (ook wel dekkingspercentage genoemd) bedacht. Hier moeten alle banken zich aan houden. Dit geeft de verhouding tussen liquide middelen en rekening-couranttegoeden weer. Dit is te berekenen met:
Liquiditeitspercentage = (kas + tegoed bij DNB)/(rekening-couranttegoeden) × 100%
Hoofdstuk 3, De banken en de liquiditeitenmassa
DNB houd toezicht op de hoeveelheid geld die in omloop is. Dit is een instantie als onderdeel van de Europese Centrale Bank. Ze kijken naar geld als ruilmiddel. Hoe meer geld in omloop is, hoe makkelijker het uit te geven is en hoe meer bestedingen er zijn. Het geld waarmee we betalen noemen we de maatschappelijke geldhoeveelheid. Dit is al het chartale en girale geld in de handen van het publiek. We noemen de maatschappelijke geldhoeveelheid ook wel de primaire liquiditeitenmassa. 
De samenstelling van de geldhoeveelheid veranderd als het publiek geld omzet van giraal naar chartaal of andersom. De maatschappelijke geldhoeveelheid veranderd niet, de samenstelling wel. We noemen dit substitutie, er wordt omgezet. Als je bijvoorbeeld geld opneemt wordt er chartaal geld geschapen en giraal geld vernietigd. Dit kan ook andersom. 
Substitutie levert banken niets op, kredietverlening wel. De bank leent geld, het schrijft dus geld bij op de rekening van de lener. Deze heeft nu geld tot zijn beschikking wat hij later terug moet betalen.
De girale geldhoeveelheid stijgt. Geldschepping door girale kredietverlening noemen we wederzijdse schuldaanvaarding. De maatschappelijke geldhoeveelheid neemt toe. Wanneer de lening wordt terugbetaald is er sprake van geldvernietiging, de maatschappelijke geldhoeveelheid neemt af. 
Om geld van je spaarrekening te gebruiken moet dat eerst worden overgezet naar de betaalrekening. Spaargeld wordt omgezet naar primaire liquiditeiten (munten, bankbiljetten, girale tegoeden). Spaargeld is een secundaire liquiditeit. Secundaire liquiditeiten kunnen snel en gemakkelijk omgezet worden naar primaire liquiditeiten. Ze worden ook wel bijna-geld of near money genoemd. Korte termijndeposito’s (spaartegoeden bij een bank met een vastgestelde looptijd), korte valutategoeden (tegoeden in niet-euro’s die binnen 2 jaar omgezet kunnen worden in euro’s) en korte spaartegoeden (spaargeld wat minder dan 2 jaar op een rekening staat, de looptijd is niet vastgesteld) zijn voorbeelden van secundaire liquiditeiten. De primaire en secundaire liquiditeitenmassa vormt samen de binnenlandse liquiditeitenmassa.
Transformatie is het omzetten van niet-geld in geld en andersom. 
Er zijn behalve de banken nog twee sectoren die invloed hebben op de liquiditeitenmassa, de overheid en het buitenland.
De overheid; De betalingen van de overheid lopen via de Nederlandse Bank, het wordt eerst overgeboekt naar de rekening van DNB en vandaar doorgestuurd naar de ontvanger. De rekening van de Nederlandse overheid heet ’s Rijks schatkist. De kas van de overheid wordt niet gerekend tot de maatschappelijke geldhoeveelheid. Als de overheid dus betaald aan het publiek, neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid toe, er wordt geld geschapen. Als wij belasting betalen neemt de geldhoeveelheid af. Dan wordt er geld vernietigd. Als de kas van de overheid leeg raakt, geeft de overheid obligaties uit. Dit zijn eigenlijk kleine leningen waardoor zij geld krijgen. Dit geld moeten zijn na een bepaalde tijd terugbetalen, inclusief een beetje rente (anders leent niemand geld). Als de overheid dit doet, veranderd er niets aan de maatschappelijke geldhoeveelheid. De overheid heeft geld betaald aan het publiek (geldschepping) en leent het daarna terug van het publiek (geldvernietiging). Wanneer een bank deze obligaties koopt, neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid wel toe. 
Het buitenland; als euro’s worden omgezet in niet-euro’s neemt de maatschappelijke geldhoeveelheid ook af. 
Hoofdstuk 4, Inflatie.
Je verliest koopkracht als geld minder waard wordt. Deze vermindering merk je door een stijging van het algemeen prijsniveau. Dit noem je een inflatie. Als de prijzen van producten verdubbelen wordt het geld de helft minder waard. Met hetzelfde bedrag kun je dus minder kopen. Door middel van indexcijfers kun je de prijzen vergelijken. Het percentage geldontwaarding geeft aan met hoeveel procent de prijzen zijn gestegen, de geldontwaarding geeft de reële waardevermindering of de vermindering van de koopkracht weer. Dit zijn dus twee verschillende begrippen!
Indexcijfer koopkracht = nominaal indexcijfer/prijsindexcijfer × 100%
De bekendste Nederlandse maatstaf voor inflatie is de consumentenprijsindex (CPI). Dit is een cijfer dat maandelijks door het CBS wordt gepubliceerd. Dit is een gemiddelde van het prijsverschil van goederen en diensten die een gemiddeld gezin maandelijks nodig hebben. Dit getal geldt alleen voor een gemiddeld gezin, dus veel mensen hebben meer of minder last van dit getal. Ook voor bedrijven worden prijsindexcijfers gemaakt.
Inflatie heeft gevolgen voor de koopkracht. Hoe langer de periode, hoe meer last je hebt van inflatie. De pensioenen zijn een goed voorbeeld van inflatie. Wanneer je begon met geld opzij zetten voor je pensioen leek het een ruim pensioen voor als je klaar was met werken, maar door de inflatie kon je met dit bedrag veel minder kopen. Pensioenfondsen heeft dit ertoe gebracht rekening te houden met de inflatie. Bijna alle fondsen zijn nu geïndexeerd, ze stijgen mee met de prijzen en zijn dus waardevast. Er zijn ook pensioenen die welvaartsvast zijn, deze stijgen mee met stijging van lonen. De waarde van een pensioen kan worden berekend:
Indexcijfer koopkracht = indexcijfer (nominaal) pensioen / prijsindexcijfer × 100%
Ook werknemers hebben last van inflatie. De lonen worden namelijk vaak van tevoren vastgesteld voor een periode van een paar jaar. Daarom moeten de vakbonden ervoor zorgen dat bij het vaststellen van de lonen rekening gehouden wordt met de inflatievoorspellingen van het Centraal Planbureau. Ook de geldvermogens worden aangetast door inflaties. De inflatie wordt wel gedekt door rente, maar deze rente wordt ook aangetast door de inflatie. 
Indexcijfer koopkracht = indexcijfer (nominaal) vermogen / prijsindexcijfer × 100%
De nominale rente is de rente die je ontvangt op je rekening, maar door de inflatie wordt de reële rente een stuk later. De verandering van de koopkracht van het spaarbedrag is gelijk aan de reële rente. 
Het algemeen prijspeil kan stabiel blijven, stijgen of dalen. Een daling (deflatie) komt niet vaak voor. Als het een beetje stijft (maximaal 2%) spreek je van kruipende inflatie. De EBC noemt deze grootte van de inflatie nog acceptabel. Als de stijging meer dan 100% of een veelvoud daarvan is, spreek je van hyperinflatie. Bij hyperinflaties gaan mensen vluchten voor het geld en gaan ze beleggen in waardevaste goederen. Ook wordt er belegd in buitenlandse valuta. 
De overheid moet actie ondernemen tegen inflatie. Dit kan alleen als er duidelijk is waardoor de inflatie wordt veroorzaakt. Er worden twee soorten inflatie onderscheiden, bestedingsinflatie (door vraagfactoren) en kosteninflatie (door aanbodfactoren). 
Bestedingsinflatie doet zich voor als er meer vraag is naar goederen en diensten dan dat de productiecapaciteit is. De effectieve vraag is groter dan het maximale aanbod. Er is sprake van overbesteding. 
Kosteninflatie is inflatie zonder overbesteding. Er worden kosten doorberekend op de prijs. Deze gaat dus omhoog. Als de kosten van hogere loonkosten worden doorgevoerd, is er sprake van loonkosteninflatie, als de kosten van hogere kosten voor grondstoffen worden berekend, is er sprake van geïmporteerde kosteninflatie. 
Wanneer er inflatie is, willen werknemers een prijscompensatie in de vorm van loonstijging. Als een bedrijf dit doet, moet de prijs van goederen ook omhoog. Er is sprake van de zogenaamde loon-prijsspiraal.
De wisselkoers is de waarde van een munt uitgedrukt in een andere munt. 
Ook de overheid kan een inflatie veroorzaken door de btw of de accijnzen te verhogen. De prijzen gaan omhoog, omdat bedrijven deze stijging moeten betalen. Ten slotte kan het algemeen prijspeil ook omhoog omdat bedrijven hun winst willen vergroten. 
Hoofdstuk 5, Monetaire autoriteiten.
Vroeger waren banken gespecialiseerd in één afdeling. Ook waren er speciale hypotheekbanken die zich richtten op hypothecaire leningen. Deze banken deden niet meer met het geld dan dat wat ze hebben gekregen. Echter, door de concurrentie gingen banken steeds meer uitbreiden in hun afdeling. Ook gingen ze verzekeringen verstrekken en hypotheken uitgeven. Hierdoor ontstonden financiële conglomeraten, dit zijn ondernemingen die wereldwijd opereren. 
In Nederland zijn veel financiële bedrijven, meer dan gemiddeld in Europa. Ook zijn er veel institutionele beleggers, dit zijn verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen (pensioenverzekeraars). Bij deze institutionele beleggers komt veel geld binnen. Dit beleggen zij op de vermogensmarkt. 
De Nederlandse Bank heeft een grote invloed op de Nederlandse economie. DNB is gefuseerd met een groot pensioen- en verzekerkantoor, dus heeft het nu toezicht op de gehele financiële sector. DNB moest zorgen voor een stabiele gulden die de koopkracht op peil hield. Nu er geen gulden meer is, moet DNB zorgen voor stabiele prijzen. Ook is het voor een deel verantwoordelijk voor het Europese monetaire beleid. DNB moet ook zorgen voor solide financiële instellingen. Zo moeten ze zorgen dat banken liquide zijn en blijven en dat de banken op een verantwoorde manier werken. En ten slotte is DNB ook verantwoordelijk voor de bankbiljetten die in omloop zijn. Deze controleren ze en vervangen ze als de biljetten te slecht zijn. Ook moet het zorgen dat betaalverkeer soepel en betrouwbaar verloopt.
Het Europese monetaire beleid heeft als doel om de inflatie in Europa lager dan 2% te houden. Dit doen ze ook door een consumentenprijsindex te bekijken, maar dan van Europa. Eurostat maakt het consumentenprijsindex, het Europese monetaire beleid moet hiermee werken. 
De interne waarde is de koopkracht van de euro binnen de eurozone, de externe waarde is de koopkracht van de landen buiten de eurozone. De interne waarde moet door de ECB gelijk worden gehouden, de externe waarde blijft wel gelijk. 
Om de interne waarde stabiel te houden, heeft het EBC een geldhoeveelheidsbeleid. Met geldhoeveelheid wordt hier liquiditeitenmassa bedoeld, die bestaat uit de primaire en secundaire liquiditeiten. Volgens EBC moet de groei van de liquiditeitenmassa gelijk zijn met de groei van de reële productie. Door deze beperkte groei kan ook de inflatie in toom gehouden worden. De liquiditeitenmarkt groeit vooral door de kredietverlening van banken. Door de geldmarktrente omhoog te doen, kan de groei van de liquiditeitenmarkt worden afgeremd. Het gaat hier om de rente in enge zin. De rente in enge zin is rente die alleen op het gebied van de banken en de ECB/DNB van toepassing is. Als de bank leent van DNB en deze rente is hoger, dan gaat de bank eerder lenen bij een bank die een overschot heeft. Dit is goedkoper voor deze bank, en de bank met een overschot krijgt rente. 
De bank kan de liquiditeitenmassa laten toenemen zonder dat de centrale bank hier iets tegen kan doen. Dit is niet gunstig, want er kan zo inflatie ontstaan. De centrale bank kan hierop gebruik maken van open-markttransacties. Hiermee kan de CB de omvang van de dekkingsmiddelen van de banken manipuleren. De centrale bank kan op elk moment waardepapieren kopen van of verkopen aan de banken. Het gaat hier om schuldpapier uitgegeven door de overheid of door de centrale bank zelf. Ook kunnen er valutaswaps worden uitgevoerd. Dan koopt (of verkoopt) de centrale bank vreemde valuta’s om ze op een ander tijdstip weer te verkopen (kopen). Deze open-markttransacties zijn echter niet verplicht. De ECB kan toch invloed hebben door een ander instrument in te zetten, namelijk de verplichte kasreserve. 
Bij een geldmarktoverschot kan de ECB een kunstmatig geldtekort creëren bij de banken, door een gedeelte van de dekkingsmiddelen op een aparte rekening bij de centrale bank te zetten (de kasreserverekening). Banken krijgen zo een geldtekort dus moeten ze geld lenen bij de centrale bank. Dit moet dan weer tegen rente (refirente of herfinancieringsrente genoemd)worden terugbetaald bij de centrale bank. Wanneer deze rente omhoog gaat, berekenen banken dit door op hun klanten. Lenen wordt minder aantrekkelijk omdat de rente die ze moeten betalen omhoog gaat, maar sparen levert meer rente op. De bestedingen van klanten nemen dus af. De renteverhoging van de ECB wordt een verkrappend monetair beleid genoemd, de geldmarkt verkrapt. De vraag neemt af dus de prijzen van goederen gaan omlaag. Zo gaat de inflatie ook omlaag. Dit kan ook andersom, als de refirente omlaag gaat worden er meer bestedingen gedaan. Dan is er sprake van een verruimend monetair beleid, de geldmarkt verruimt dan. Voor de ECB is het lastig om te bepalen wanneer nou precies de refirente omhoog moet. Om dit te voorspellen wordt gebruik gemaakt van de economische groei, de situatie op de arbeidsmarkt, het begrotingsbeleid, de aandelenkoersen, de wisselkoersontwikkeling, de ontwikkeling van de geldhoeveelheid ,enzovoort. Dit wijst echter meestal niet in dezelfde richting. Ook zijn er verschillend per land. Ook werkt dit alleen voor de bestedingsinflatie. De kosteninflatie is nog moeilijker af te remmen.

Ingezonden op 17-03-2013 - 22031x bekeken.
Laatst bijgewerkt: 18-03-2013.
Waardering 7.4 (aantal stemmen: 3)

voting system
1
2
3
4
5

Om dit goed te lezen zou ik het even kopiëren naar Word...
Ik hoop dat jullie er iets aan hebben

Deze overhoring is meer dan zeven jaar geleden ingestuurd. Dit was de begintijd van woordjesleren.nl!!
Waarschijnlijk werk je met een recentere uitgave en wijkt jouw boek af van de inzending hierboven.

Vakken

LWEO Economie

1 Monetaire zaken, SAMENVATTING hoofdstuk 1 - 5