Helaas is de overhoormodule niet beschikbaar. Wel kun je deze lijst overhoren via StudyGo. Klik op 'Overhoren'

Nectar, deel 1

1 t/m 7 Nectar

Jaar 1 (vwo)

aangeboren gedrag = gedrag dat je bij de geboorte al hebt, bijvoorbeeld reflexen [4.2]
abiotische invloeden = invloeden uit de niet-levende natuur [7.1]
accommoderen = scherpstellen van je ogen door het platter en boller maken van de ooglens {Een animatie over accommoderen. [ 3.2]}
ademhalingsstelsel = bestaat uit je luchtpijp en longen. De taak van het ademhalingsstelsel is het binnenhalen van lucht met zuurstof. {Een overzicht van de ademhalingsorganen. [ 1.1]}
afvaleters = bodemdieren die het afval van producenten en andere consumenten eten (in de mineralenkringloop) [7.4]
afvalstoffen = ontstaan in een werkende spier, kunnen spierpijn veroorzaken [ 2.4]
alleseters = organismen die zowel planten als dieren eten [7.2]
antagonisten = spieren die een tegengestelde beweging mogelijk maken door samen te werken: buig- en strekspieren {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
anus = kringspier aan het uiteinde van je darmen [PV2]
armbuigspier = spier waarmee je je arm kunt buigen {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
armstrekspier = spier waarmee je je arm kunt strekken {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
bacteriën = eencellige organismen die humus omzetten in mineralen. Bacteriën worden daarom reducenten genoemd. [7.4]
baltsgedrag = gedrag waarmee dieren een partner lokken en 'versieren' [4.4]
bastvaten = hierdoor gaat water met daarin opgeloste voedingsstoffen vanuit de bladeren naar de andere delen van de plant [PV6]
been = bestaat uit veel kalk en weinig lijmstof en is hard [ 2.2]
beenderstelsel = alle botten samen in je lichaam (skelet). Geeft onder andere stevigheid aan je lichaam. {Meer uitleg over het http://www.digischool.nl/bioplek/animaties/spieren_botten/botten.htmlskelet. [ 1.1]}
beloning = het juiste gedrag wordt beloond. Je gebruikt beloningen bij het trainen of opvoeden van (jonge) dieren [4.2]
beschadigingen = bijvoorbeeld een schram of blauwe plek op je lichaam, voorherstel hiervan zijn bouwstoffen nodig [ 5.3]
beschermende stoffen = voedingsstoffen die voorkomen dat je bepaalde ziektes krijgt: vitamines en mineralen {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [5.1 en 5.4]}
bescherming = een taak van het skelet, zie bij 'skelet' {Meer uitleg over het skelet [ 2.2]}
beschrijving = je schrijft in woorden heel nauwkeurig op wat je waarneemt [ 1.2]
bestuiving = het overbrengen van stuifmeel van de meeldraden naar de stamper {Voor uitleg over bestuiving kies je op de volgende pagina voor bestuiving. [ 6.4]}
bevruchting = het samensmelten van twee celkernen, bij planten zijn dit de celkernen van een stuifmeelkorrel en van een eicel in een zaadbeginsel {Voor uitleg over bevruchting kies je op de volgende pagina voor bevruchting. [ 6.4]}
beweging = een taak van het skelet, zie bij 'skelet' {Meer uitleg over het skelet [ 2.2]}
bewegingszenuwen = zenuwen die impulsen van de hersenen naar de spieren vervoeren [ 3.1V]
bewuste reacties = bij deze reacties gaan impulsen via de lange route: gevoelszenuw - ruggenmerg - hersenen - bewegingszenuw [ 3.1V]
bijziend = als je alleen van dichtbij scherp kunt zien [ 3.2]
biotische invloeden = invloeden uit de levende natuur [7.1]
biotoop = een plek voor een organisme waar de abiotische en de biotische invloeden om te (over)leven zo goed mogelijk zijn [7.1]
bladgroenkorrels = groene bolletjes in een plantencel die de plant de groene kleur geven. In de bladgroenkorrels vindt de fotosynthese plaats {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [6.1, 6.3 en 7.3]}
blinde vlek = plaats waar de oogzenuw aan de oogbol vastzit. Op deze plaats zit geen netvlies {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
bloedvatenstelsel = hart en bloedvaten samen. De taak van het bloedvatenstelsel is het vervoeren van verteerd voedsel en zuurstof in je lichaam. {Het hart en de bloedvaten in beeld.}
bloembodem = deel van de bloem waar de kelkbladeren aan vastzitten {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. [ 6.4]}
bodemdieren = dieren die het afval uit de strooisellaag eten en zo verkleinen [7.4]
bolle lens = hiermee zie je voorwerpen van dichtbij scherp {Een animatie over accommoderen [ 3.2]}
bolle lenzen = bij een bril: + glazen. Om van dichtbij beter te kunnen zien [ 3.2]
bollen = ondergrondse, dikke bladeren die dicht tegen elkaar aanliggen en waarin veel reservestof van de plant zit [6.3V]
botbreuk = blessure: breuken in een bot [ 2.5]
bouwplan = de manier waarop het skelet is opgebouwd. De skeletten van gewervelde dieren zijn opgebouwd uit vergelijkbare botten
bouwstoffen = voedingsstoffen voor de groei en onderhoud van je lichaam: eiwitten, water en mineralen. Bouwstoffen zijn nodig voor het maken van nieuwe cellen. Ook planten hebben bouwstoffen nodig {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [5.1, 5.3, 7.3]}
bovengrens = de hoogste toon die je kunt horen [3.3]
buigspieren = hiermee buig je een lichaamsdeel bijvoorbeeld een been {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
buis van Eustachius = buis die trommelholte en keelholte met elkaar verbindt [3.3]
camouflage = een dier valt nauwelijks op in de omgeving. Camouflage kan door kleur en door vorm [ 3.2V]
celkern = regelt alles wat er binnenin een cel gebeurt {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [ 5.3]}
cellen = kleine 'bouwsteentjes' waaruit dieren, mensen en planten zijn opgebouwd. Een cel van dieren en mensen bestaat uit celmembraan, celkern en cytoplasma. Een plantencel bestaat uit celwand, celmembraan, celkern, vacuole, bladgroenkorrels en cytoplasma {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier. [1.1, 5.3 en 6.1]}
celmembraan = een vlies aan de buitenkant van de cellen van mensen en dieren {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [ 5.3]}
celwand = een taai stevig vlies om de celmembraan van een plantencel {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [6.1]}
cholesterol = een vet dat aan de binnenkant van je bloedvaten kan gaan zitten als je er teveel van binnenkrijgt [5.4]
cirkeldiagram = een ronde diagram, bestaande uit 'taartpunten', waarin de verdeling in procenten staat [ 1.2]
consumenten = dieren en mensen: de gebruikers van glucose en andere voedingsstoffen (in de mineralenkringloop) {Op de volgende pagina wordt dit nog eens uitgelegd voor de kringloop in het water. [7.4]}
cooling-down = rustige oefeningen aan het einde van een training om de afvalstoffen uit de spieren af te voeren {De netdokter geeft uitleg. [ 2.5]}
cytoplasma = vloeistof in de cel {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [ 5.3]}
dalende sapstroom = water met opgeloste voedingsstoffen gaat in de bastvaten naar beneden [PV6]
determineren = het opzoeken van de naam van een organisme op een zoekblad of in een speciaal boek [7.1]
dieptezien = inschatten hoever iets bij je vandaan is [PV3]
dierlijke mest = plas en poep van dieren zoals koeien, varkens en kippen [7.4]
diktegroei = groei van de stam en takken van bomen in de dikte [6.2]
dominant = een sterk mannetjesdier, dat in gevechten heeft laten zien dat hij het sterkst is. Het dominanste mannetje is de leider van de groep [4.4]
dreigen = gedrag dat dieren vertonen als ze tegelijkertijd agressief en bang zijn [4.4]
dreiggedrag = gedrag waarmee het ene dier het andere dier probeert weg te jagen [4.1]
dubbele S-vorm = speciale vorm van de wervelkolom, die de wervelkolom veerkrachtig maakt [ 2.2]
ecosysteem = alle biotische en abiotische invloeden samen, in een gebied [7.2]
eencelligen = organismen van één cel groot, die geen organen en orgaanstelsels hebben [ 1.1V]
eenzijdig eten = als je iedere dag hetzelfde eet en drinkt [5.4]
eetgewoonten = je eigen voorkeur voor wat je eet, hangt onder andere af van van de plaats waar je woont [ 5.1]
eicel = vrouwelijke voortplantingscel, ligt bij planten in een zaadbeginsel [ 6.4]
eindknoppen = vanuit deze punten worden boomtakken langer [6.2]
eiwitten = bouwstoffen [ 5.3]
energie = je lichaam haalt energie uit energierijke stoffen. Energie is nodig voor beweging en om warm te blijven. {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [5.2]}
energierijke stoffen = voedingsstoffen die je nodig hebt om te kunnen bewegen en om warm te blijven: suiker, zetmeel en vetten {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [ 5.1]}
Engelse ziekte = gebreksziekte die ontstaat door een tekort aan vitamine D. Er wordt te weinig kalk in de botten afgezet [5.4V]
ervaringen = informatie over je omgeving die in je geheugen worden bewaard [ 3.2]
ethogram = een lijst met beschrijvingen van verschillende handelingen van dieren of mensen [ 4.1V]
ethologie = het onderdeel van de biologie dat gedrag bestudeert [4.1V]
flora = een speciaal boek, waarin je de naam van een plant kunt opzoeken.
fotosynthese = proces waarbij de plant uit water, koolstofdioxide en licht de stoffen glucose en zuurstof maakt. Fotosynthese gebeurt in de bladgroenkorrels in cellen {Het proces fotosynthese wordt op deze pagina in een plaatje weergegeven , [6.3, 7.3]}
gebreksziekte = een ziekte die je kunt oplopen als je te weinig vitamines en mineralen binnenkrijgt [5.4]
gedrag = alles wat een mens of dier doet [4.1]
gehoorbeentjes = hamer, aambeeld, stijgbeugel, geven de trillingen van het trommelvlies door aan het slakkenhuis {De opbouw van het oor. [3.3]}
gehoorgang = hierin komt het opgevangen geluid van de oorschelpen {De opbouw van het oor. [3.3]}
gehoorzenuw = hierdoor gaan impulsen vanuit het slakkenhuis naar je hersenen {De opbouw van het oor. [3.3]}
gele vlek = plek op het netvlies, recht achter de pupil. Met de gele vlek zie je het best {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
geluid = trillende lucht, prikkel voor je oren {De opbouw van het oor. [3.3]}
geslachtelijke voortplanting = voortplanting waarbij bevruchting plaatsvindt [ 6.4V]
geurstoffen = prikkels voor het reukzintuig [ 3.4]
gevoelszenuwen = zenuwen die impulsen van de zintuigen naar de hersenen vervoeren [ 3.1V]
gewenning = een dier reageert niet meer op een bepaalde prikkel [4.2V]
gewervelde dieren = alle dieren met een wervelkolom [H1 PV en 2.2]
gewricht = twee botten die zó aan elkaar vastzitten kunnen ten opzichte van elkaar bewegen {Voorbeeld van een kogelgewricht en scharniergewricht [ 2.3]}
gewrichtsbanden = extra stevigheid in sommige gewrichten, bijvoorbeeld de knie [ 2.3]
gewrichtskapsel = houdt de botten van een gewricht bij elkaar en beschermt het gewricht [ 2.3]
gewrichtsknobbel = deel van een gewricht dat in de gewrichtskom past [ 2.3]
gewrichtskom = deel van een gewricht waar gewrichtsknobbel in past [ 2.3]
gewrichtssmeer = wordt in het gewrichtskapsel gemaakt. Het gewricht kan hierdoor soepel bewegen [ 2.3]
gezichtsbedrog = je denkt met je ervaringen iets te zien wat in werkelijkheid anders is {Hier vind je voorbeelden van gezichtsbedrog. [ 3.2]}
gezichtscentrum = deel van de grote hersenen waar impulsen vanuit je ogen binnenkomen [ 3.1V]
gips = houdt, bij een botbreuk, de botstukken op hun plaats. Na het zetten van de botstukken komt er gips om het lichaamsdeel [ 2.5]
glasachtig lichaam = soort gel-vulling van je oog {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
glucose = druivensuiker (plantensuiker), een energierijke voedingsstof. Glucose wordt tijdens de fotosynthese in bladgroenkorrels gemaakt {Het proces fotosynthese wordt op deze pagina in een plaatje weergegeven. [5.2V en 6.3, 7.3]}
gluten = een soort eiwitten die in graan voorkomen en waar sommige mensen overgevoelig voor zijn [PV5]
glycogeen = reserve-glucose dat tijdelijk wordt opgeslagen in je lever en spieren [5.2V]
groei = het groter en zwaarder worden van een organisme [6.2]
groeilaagje = laagje in de stam waarin nieuwe houtcellen worden gemaakt [6.2]
grote hersenen = deel van de hersenen met speciale gebieden waar impulsen vanuit je zintuigen binnenkomen en waaruit impulsen naar je spieren gaan [3.1V]
handeling. = een klein stukje gedrag. Gedrag kun je opdelen in aparte handelingen [ 4.1V]
harde oogvlies = buitenste laag van het oog, beschermt alles wat binnenin het oog ligt {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
helmknop = deel van een meeldraad, waarin stuifmeel ontstaat {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. [ 6.4]}
hernia = blessure aan de wervelkolom. Een kraakbeenschijf puilt uit tussen je lendenwervels waardoor ruggenmerg en zenuwen in de knel komen {Op de volgende pagina staat uitleg. [ 2.5]}
hersenen = hier komen de impulsen vanuit je zintuigen. In de hersenen wordt je je bewust van wat je waarneemt [ 3.1]
Hertz = aantal trillingen per seconde [3.3]
holle lenzen = bij een bril: -glazen. Om van veraf beter te kunnen zien [ 3.2]
houtachtige planten = bomen en struiken die houtcellen hebben voor de stevigheid [6.1]
houtcellen = deze plantencellen hebben dikke celwanden met houtstof [6.1]
houtvaten = dunne kanaaltjes waardoor water en mineralen vanuit de wortels omhoog naar de bladeren gaat , [6.3 en in PV H6]
huidmondjes = kleine openingen in het blad, hierdoor verdampt water, verdwijnt zuurstof uit het blad en komt koolstofdioxide in het blad [6.3, 7.3]
humus = een laag donkere korreltjes in de bodem. Deze laag ontstaat doordat bodemdieren het afval uit de strooisellaag klein maken [7.4]
ijzer = mineraal dat nodig is bij de bouw van nieuwe bloedcellen [ 5.3]
imiteren = leren door gedrag na te doen [4.2]
impuls = een bericht dat in een zintuig ontstaat uit een prikkel [ 3.1]
inprenting = leren in een korte, gevoelige periode, vlak na de geboorte. Door inprenting leren jonge dieren bijvoorbeeld hun moeder herkennen {Inprenting komt ook voor bij eenden. [4.2V]}
insectenbloemen = bloemen die door insecten worden bestoven {Voor uitleg over insectenbloemen kies je op de volgende pagina voor bestuiving. [ 6.4]}
insuline = deze stof regelt de opslag van glucose in de lever en spieren [5.2V]
invloeden = omstandigheden in een gebied die gevolgen hebben voor de planten- en diersoorten in dat gebied [7.1]
inwendige prikkel = een prikkel binnenin je lichaam [4.1]
inzicht = leren door nieuw gedrag te bedenken [4.2]
iris = gekleurde deel van het vaatvlies {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
jaarring = laagje nieuwe houtcellen dat in één jaar wordt gevormd. Een jaarring bestaat uit voorjaarshout (lichtbruin) en zomerhout (donkerbruin).
kalk = een mineraal nodig voor de opbouw van je botcellen [ 5.3]
kegeltjes = zintuigjes in je netvlies waarmee je kleuren ziet. Kegeltjes werken alleen bij veel licht (overdag) [PV3]
kelkbladeren = delen van de bloem die de rest van de bloem beschermen als ze nog in de knop zit {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. [ 6.4]}
kiem = een heel jong plantje in het zaad [6.2]
kijkoperatie = een arts kijkt met een piepkleine camera in bijvoorbeeld de knie om te bepalen welk deel beschadigd is [ 2.5V]
kilojoule (kJ) = hiermee wordt de hoeveelheid energie in voedsel aangegeven [5.2]
kleine hersenen = deel van de hersenen dat ervoor zorgt dat je bewegingen goed uitvoert [ 3.1V]
kleurenblind = bepaalde typen kegeltjes werken niet. Vooral rood-groen kleurenblind zijn, komt voor [PV3]
klisters = knoppen in een bol die uitgroeien tot een nieuwe bol [ 6.4V]
kneuzing = blessure: spieren vlak onder de huid zijn beschadigd {De netdokter geeft uitleg. [ 2.5]}
knollen = verdikte wortels of ondergrondse stengels waarin planten zetmeel opslaan [6.3V]
knopschubben = zitten om de eindknoppen en beschermen de knop tegen kou en vraat [6.2]
kogelgewricht = meest beweeglijke gewricht met een ronde knobbel, kan alle kanten op bewegen {Voorbeeld van een kogelgewricht en scharniergewricht [ 2.3]}
koolhydraten = zetmeel en alle soorten suiker, dit zijn energierijke stoffen {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [5.2]}
koolstofdioxide = afvalstof die ontstaat in je lichaam tijdens het verbranden van energierijke stoffen. Planten hebben koolstofdioxide nodig voor de fotosynthese [5.2, 7.3]
korter en dikker = zo wordt een spier die samentrekt {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier [ 2.4]}
koudbloedig = gewervelde dieren waarvan de lichaamstemperatuur mee verandert met de omgevingstemperatuur [ PV1]
koudezintuigen = zintuigen die gevoelig zijn voor de prikkel lagere temperatuur. Koudezintuigen zitten in je huid, je tong en je mondholte {Bekijk waar de koudezintuigen liggen in de huid , [ 3.1, 3.4]}
kraakbeen = bestaat bijna helemaal uit lijmstof en is daardoor erg buigzaam. Zorgt in een gewricht ervoor dat het bot niet slijt , [2.2 en 2.3]
kraakbeenschijven = schijven tussen de wervels, die uit kraakbeen bestaan. Kraakbeenschijven maken de wervelkolom veerkrachtig [ 2.2]
kramp = treedt op als spieren oververmoeid raken {De netdokter geeft uitleg. [ 2.5]}
kringloop = wat gebruikt wordt bij de fotosynthese wordt gemaakt bij de verbranding, en omgekeerd. Een ander voorbeeld van kringloop is de mineralenkringloop {Op de volgende pagina wordt dit nog eens uitgelegd voor de kringloop in het water. , [ 7.3, 7.4]}
kringspieren = spieren die een cirkel vormen en een opening kunnen afsluiten [PV2]
kroonbladeren = felgekleurde delen van de bloem waarmee insecten worden gelokt {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. [ 6.4]}
kruidachtige planten = deze planten hebben water nodig voor de stevigheid. Het water zit in de vacuoles van de cellen [6.1]
kunstmest = kleine witte korrels met mineralen die in de fabriek worden gemaakt [7.4]
kwispeldans = deze bijendans betekent dat het voedsel op méér dan 50 meter afstand van de bijenkast te vinden is {Meer uitleg over bijentaal en filmpjes met de rondedans vind je op de volgende pagina. [4.3]}
leefwijze = manier waarop allerlei organismen leven. Het skelet van organismen is aangepast aan hun leefwijze [V2.2]
lengtegroei = in de topjes van de stengels en wortels maakt de plant er nieuwe cellen bij. De stengels en wortels worden steeds langer [6.2]
lengtespieren = spieren die langwerpig van vorm zijn en van lengte veranderen [PV2]
lens = zorgt voor een scherp beeld op het netvlies {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
levenscyclus = een cyclus over het leven van een organisme [ 6.4]
levensgemeenschap = alle organismen die in een bepaald gebied samenleven [7.1]
lichaamstaal = zonder te spreken met je lichaam laten zien hoe je je voelt {Kijk op de volgende site voor voorbeelden van lichaamstaal [4.3]}
licht = zonlicht, dit hebben bladgroenkorrels nodig voor de fotosynthese {Het proces fotosynthese wordt op deze pagina in een plaatje weergegeven , [6.3, 7.3]}
lijmstof = zorgt voor de buigzaamheid van botten [ 2.2]
lijndiagram = hierin laat je de toename (groei) of afname in lengte, gewicht of aantallen zien [ 1.2] {Bekijk een voorbeeld.}
meniscus = stukje kraakbeen tussen dijbeen en scheenbeen, waardoor die botten beter op elkaar passen. In elke knie zitten er twee: de buitenste en binnenste meniscus [ 2.5V]
mest = hiermee wordt het tekort aan mineralen in de bodem aangevuld [7.4]
middenoorontsteking = dan is de trommelholte ontstoken {Een pagina met extra medische informatie over een middenoorontsteking. [3.3]}
mimicry = een prooidier lijkt op een ander organisme dat niet aantrekkelijk, of zelfs gevaarlijk, is voor het roofdier [ 3.2V]
mineralen = bouwstoffen en beschermende stoffen [5.1, 5.4 en 6.3. 7.3]
naadverbinding = botten die met naden aan elkaar vastzitten [ 2.3]
nabijheidspunt = de afstand waarop je een voorwerp dichtbij nog nét scherp kunt zien {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
nachtblindheid = gebreksziekte die ontstaat door een tekort aan vitamine A. In het donker kun je dan bijna niks meer zien [ 5.4V]
natuurgetrouwe tekening = een tekening die laat zien hoe één bepaald organisme eruitziet [ 1.2]
natuurontwikkeling = maatregelen die de mens neemt om het aantal soorten in een gebied te vergroten [7.5]
nectarkliertjes = orgaantjes in een plant die nectar maken {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. [ 6.4]}
netvlies = laag in het oog, die lichtprikkels opvangt en ze omzet in impulsen {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
non-verbaal = jezelf uitdrukken zonder te praten. Je gebruikt dan lichaamstaal [4.3]
oefenen = leren door hetzelfde gedrag heel vaak te herhalen [4.2]
ogen = organen die gevoelig zijn voor de prikkel licht {De opbouw en werking van het oog. , [ 3.1, 3.2]}
onbewuste reacties = bij deze reacties gaan impulsen via de korte route: gevoelszenuw - ruggenmerg - bewegingszenuw. Het gaat om een snelle beweging: de hand onder een hete kraan vandaan trekken, voordat je de pijn voelt [ 3.1V]
onderdanig = dieren in een groep die niet sterk zijn. Die zwakkere dieren zijn onderdanig. Zij gaan bijvoorbeeld pas eten als de dominante dieren zijn uitgegeten [4.4]
onderhoud = het herstellen van beschadigingen en het aanvullen van verlies van water. Voor dat onderhoud heeft je lichaam voortdurend bouwstoffen nodig [ 5.3]
ondervoed = als je te weinig en te eenzijdig eet [5.4V]
ongeslachtelijke voortplanting = voortplanting zonder bevruchting [ 6.4V]
ontkiemen = het groeien van een nieuw plantje uit een zaadje [6.2]
ontwikkeling = een organisme krijgt nieuwe delen [6.2]
ontwrichting = blessure: een gewrichtsknobbel is uit de kom [ 2.5]
onwillekeurige spieren = spieren die niet onder invloed van je wil staan en 'vanzelf' gaan [PV2]
oogleden = beschermen je ogen tegen stof en zweet {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
oorschelpen = vangen geluidstrillingen op {De opbouw van het oor. [3.3]}
oorsmeerkliertjes = maken oorsmeer. Door oorsmeer blijft het trommelvlies soepel {De opbouw van het oor. [3.3]}
opwaartse sapstroom = water met mineralen gaat in de houtvaten omhoog [PV6]
oren = organen die gevoelig zijn voor de prikkel geluid {De opbouw van het oor. [ 3.1, 3.2]}
orgaanstelsel = een aantal organen die samenwerken [ 1.1]
organen = delen van je lichaam met een bepaalde taak [ 1.1]
organismen = levende wezens [ 1.1]
overdreven signalen = heel sterke sleutelprikkels [4.3]
overgevoelig = je krijgt klachten zoals jeuk of een loopneus doordat je bepaalde stoffen in je voeding niet kunt verdragen [PV5]
overgewicht = je bent te zwaar, doordat je meer energierijke voedingsstoffen binnenkrijgt dan dat je lichaam nodig heeft [5.2]
overspronggedrag = gedrag dat dieren tijdens dreigen soms vertonen, wat op dat moment eigenlijk niet past [4.4]
pezen = hiermee zitten spieren aan het skelet vast [ 2.4]
pioniersgemeenschap = de eerste levensgemeenschap die op een kaal stuk land verschijnt, bestaat uit kleine planten en dieren [7.5]
planteneters = organismen die alleen planten eten [7.2]
platte lens = hiermee zie je voorwerpen van veraf scherp {Een animatie over accommoderen [ 3.2]}
prikkelende stoffen = deze stoffen komen bij sommige mensen in het bloed na de vertering van voedingsmiddelen zoals sinaasappelen en chocolade. Deze mensen krijgen daardoor klachten zoals jeukende ogen of een loopneus [PV5]
prikkels = informatie uit je omgeving, een verandering in de omgeving. Op prikkels kun je reageren [ 3.1, 4.1]
producenten = groene planten: de makers van glucose en andere voedingsstoffen (in de mineralenkringloop) {Op de volgende pagina wordt dit nog eens uitgelegd voor de kringloop in het water. [7.4]}
proeven = doordat de hersenen de informatie van je reukzintuig en je smaakzintuigen (tong) combineert, proef je het eten [3.4]
prooidieren = dieren die door roofdieren worden gevangen , [ 2.1 en PV3]
pupil = opening in de iris die groter (bij weinig licht) en kleiner (bij fel licht) kan worden {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
rangorde = als er in een groep dominante en onderdanige dieren zijn [4.4]
reducenten = schimmels en bacteriën, zetten afval om in mineralen (in de mineralenkringloop) {Op de volgende pagina wordt dit nog eens uitgelegd voor de kringloop in het water. [7.4]}
reflex = een snelle handeling die onbewust gebeurt. Reflexen beschermen je lichaam tegen beschadigingen. Reflexen heb je al bij de geboorte [4.2]
regels = afspraken bij het samenwerken [4.4]
reservestof = krijg je meer energierijke stoffen binnen dan je nodig hebt, dan slaat je lichaam die stoffen op als de reservestof vet. Voor planten is zetmeel een belangrijke reservestof . [5.2, 6.3]
reservevoedsel = voedingsstoffen die de plant opslaat in wortels, stengels en zaden om de winter door te komen en in het voorjaar weer uit te lopen [7.3]
reukzintuig = zintuig in je neusslijmvlies dat geprikkeld wordt door geurstoffen , [3.1, 3.4]
ringlitteken = een ringvormig litteken op de plek waar knopschubben hebben gezeten [6.2]
rolgewricht = twee botten rollen om elkaar heen, je spaakbeen rolt om de ellepijp [ 2.3]
rondedans = deze bijendans betekent dat er binnen een straal van 50 meter van de bijenkast nectar te vinden is {Meer uitleg over bijentaal en filmpjes met de rondedans vind je op de volgende pagina. [4.3]}
roofdieren = jagen op prooidieren, [ 2.1 en PV3]
samenwerken = bij dieren die in groepen leven. Dieren werken samen, bijvoorbeeld bij de jacht [4.4]
schakel = ieder soort organisme in een voedselketen [7.2]
scharniergewricht = kan maar in één richting heen en weer bewegen {Voorbeeld van een kogelgewricht en scharniergewricht [ 2.3]}
schematische tekening = een tekening die de belangrijkste onderdelen van een organisme laat zien [1.2] {Bekijk een voorbeeld.}
schimmels = organismen die met hun schimmeldraden voedsel uit de humuslaag opnemen. Schimmels zetten humus om in mineralen en worden daarom reducenten genoemd [7.4]
signaal = een prikkel waar anderen op reageren [4.3]
skelet = alle botten samen. De taken van het skelet zijn: stevigheid geven, vorm geven, kwetsbare organen beschermen en beweging mogelijk maken. {Meer uitleg over het skelet. , [ 1.1 en 2.1]}
slakkenhuis = hierin worden trillingen omgezet in impulsen voor de hersenen {De opbouw van het oor. [3.3]}
sleutelprikkel = een prikkel die altijd dezelfde reactie oproept [4.1]
smaakzintuigen = zintuigen in je tong, die worden geprikkeld door smaakstoffen in je eten [ 3.1, 3.4]
spelen = jonge dieren leren en oefenen bij het spelen handelingen die ze later nodig hebben om te overleven [4.2V]
spergedrag = gedrag van jonge vogels die als gevolg van een bepaalde prikkel hun snaveltjes wijd open doen. Ze sperren dan hun snaveltjes [4.1]
spierpijn = ontstaat als er teveel afvalstoffen in de spier achterblijven {De netdokter geeft uitleg. [ 2.4]}
spierscheuring = blessure: binnenin een spier zitten scheurtjes [ 2.5]
spierstelsel = alle spieren samen in je lichaam. Door het spierstelsel kan je lichaam bewegen. [ 1.1]
spiervezels = hieruit zijn spieren opgebouwd. De spiervezels trekken samen bij het samentrekken van een spier [ 2.4]
sprinters = een organisme dat in een korte tijd heel hard kan lopen. Een sprinter heeft dikke beenspieren [ 2.1]
staafdiagram = hierin geef je aantallen weer door de hoogtes van de staven [ 1.2] {Bekijk een voorbeeld.}
staafjes = zintuigjes in je netvlies waarmee je zwart-wit en grijs ziet [PV3]
stayer = een organisme dat minder hard dan een sprinter kan lopen, maar dit wel heel lang volhoudt. Bij een stayer werken hart en longen extra goed. [ 2.2]
stekken = een voorbeeld van ongeslachtelijke voortplanting bij planten. Een stukje van een plant krijgt nieuwe worteltjes als je het in het water zet [ 6.4V]
stempel = bovenste deel van de stamper waar bij de bestuiving stuifmeel aan blijft plakken {De bouw van de bloem zie je op deze pagina. Kies voor onderdelen bloem. . [ 6.4]}
stevigheid = een taak van het skelet, zie bij 'skelet' {Meer uitleg over het skelet [ 2.2]}
straallichaam = kringspier in je oog waarmee je kunt accommoderen {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
straf = verkeerd gedrag wordt afgestraft. Je gebruikt straf bij het trainen of opvoeden van (jonge) dieren [4.2]
strekspieren = hiermee strek je een lichaamsdeel bijvoorbeeld een been {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
strooisellaag = laagje afval van planten en dieren op de bodem [7.4]
stuifmeel = verzameling stuifmeelkorrels, wordt tijdens de bestuiving overgebracht van de meeldraden naar de stamper {Voor uitleg over bestuiving kies je op de volgende pagina voor bestuiving. [ 6.4]}
stuifmeelkorrels = mannelijke voortplantingscellen van de plant, worden in de helmknoppen van de meeldraden gemaakt [ 6.4]
suikerziekte = je lichaam maakt niet genoeg insuline. Er blijft teveel glucose in het bloed [5.2V]
taakverdeling = een regel bij het samenwerken, zodat iedereen weet wat hij moet doen [4.4]
tabel = een overzichtelijke manier om grote hoeveelheden getallen te noteren [ 1.2]
tastzintuigen = zintuigen die gevoelig zijn voor de prikkel ruw of glad oppervlak van een voorwerp. Tastzintuigen zitten in je huid, je tong en je mondholte {Bekijk waar de tastzintuigen liggen in de huid. , [ 3.1, 3.4]}
territorium = een eigen gebied, bijvoorbeeld om een nest te bouwen of om voedsel te zoeken [4.4]
traanbuis = hiedoor wordt traanvocht met vuil vanuit je ogen naar je neus afgevoerd {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
traanklier = hierin wordt traanvocht gemaakt. Traanvocht beschermt je ogen tegen uitdrogen en het spoelt stof weg {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
trommelholte = holte achter het trommelvlies waarin de gehoorbeentjes liggen {De opbouw van het oor. [3.3]}
trommelvlies = ligt aan het einde van de gehoorgang en gaat trillen door geluidstrillingen {De opbouw van het oor. [3.3]}
tussendoortjes = iets wat je tussen de maaltijden door eet zoals koeken, snoep, chips en fruit [5.4]
uitgerekt = een spier die ontspant, wordt langer {Een animatie met de werking van de armbuigspier en de armstrekspier. [ 2.4]}
uithoudingsvermogen = bij een groot uithoudingsvermogen houd je iets heel lang vol doordat hart en longen goed werken [ 2.1]
uitlopers = een lange stengel die over de bodem kruipt, hieraan ontstaan jonge plantjes [ 6.4V]
uitvalsverschijnselen = als je bij een hernia bijna geen gevoel meer hebt in je been [ 2.5]
uitwendige prikkel = een prikkel van buiten je lichaam [4.1]
vaatbundels = groepjes houtvaten [6.3]
vaatvlies = laag in het oog waarin veel bloedvaatjes liggen {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
vacuole = blaasje in een plantencel, dat gevuld is met water {Op de volgende pagina zie je een plantencel en een cel van een dier [6.1]}
veganist = iemand die helemaal niets van dieren gebruikt [ 5.3]
vegetariër = iemand die geen vlees en vis eet [ 5.3]
verbaal = jezelf uitdrukken door te praten [4.3]
verbranding = het halen van energie uit energierijke stoffen. Voor de verbranding van energierijke stoffen is zuurstof nodig. Er ontstaat energie en de afvalstoffen koolstofdioxide en water [5.2]
vergroeid = botten zitten als één geheel aan elkaar [ 2.3]
verlanding = water dat land wordt, doordat de laag afval van organismen steeds dikker wordt [7.5]
verstuiking = blessure: een gewrichtskapsel is te ver uitgerekt of gescheurd {De netdokter geeft uitleg. [ 2.5]}
verteringsstelsel = bestaat uit je slokdarm, maag en darmen. De taak van het verteringsstelsel is het kleiner maken van voedsel, zodat het in het bloed kan worden opgenomen [ 1.1]
verziend = als je alleen in de verte scherp kunt zien [ 3.2]
vetten = energierijke stoffen {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina [5.2]}
vitamines = beschermende stoffen die voorkomen dat je ziek wordt {Uitleg over vitamines vind je op de site van het vitamine informatie bureau [5.4]}
vleeseters = organismen die alleen dieren eten [7.2]
voedingsmiddelen = alles wat je eet of drinkt [ 5.1]
voedingsstoffen = stoffen in voedingsmiddelen: zetmeel, suiker, vetten, eiwitten, mineralen, vitamines en water. Je verdeelt de voedingsstoffen in drie groepen: energierijke stoffen, bouwstoffen en beschermende stoffen {Meer uitleg over voedingsstoffen op de volgende pagina. [ 5.1]}
voedingsvezels = deze stoffen zorgen ervoor dat de spieren in je darmen actief blijven [ 5.1]
voedingswijzer = hulpmiddel bij het kiezen van gezond eten, bestaat uit vier vakken. In elk vak staan voedingsmiddelen die veel van bepaalde voedingsstoffen bevatten {Bekijk een voorbeeld van een voedingswijzer. [5.4]}
voedseldagboek = een dagboek waarin je heel precies opschrijft wat je elke dag eet, om uit te zoeken waarvoor je overgevoelig bent [PV5]
voedselketen = een voedselrelatie achter elkaar getekend of geschreven met pijltjes tussen de organismen [7.2]
voedselpiramide = wordt gevormd door de aantallen organismen die nodig zijn in een voedselketen [7.3V]
voedselrelatie = als het ene organisme gegeten wordt door een ander organisme [7.2]
voedselweb = een aantal voedselketens door elkaar {Een plaatje van een voedselweb maakt dat wat duidelijker. [7.2]}
voetbalknie = een blessure aan het kniegewricht waarbij een meniscus is beschadigd [2.5V]
vorm = een taak van het skelet, zie bij 'skelet' {Meer uitleg over het skelet [ 2.2]}
vrucht = ontstaat bij planten, na de bevruchting, uit het vruchtbeginsel {Voor uitleg over bevruchting kies je op de volgende pagina voor bevruchting. [ 6.4]}
vruchtbeginsel = onderste deel van de stamper, groeit na de bevruchting uit tot vrucht {Voor uitleg over bevruchting kies je op de volgende pagina voor bevruchting. [ 6.4]}
warmbloedig = gewervelde dieren waarbij de lichaamstemperatuur steeds gelijk blijft [ PV1]
warming-up = begin van de training om de doorbloeding van je spieren te vergroten {De netdokter geeft uitleg [ 2.5]}
warmtezintuigen = zintuigen die gevoelig zijn voor de prikkel hogere temperatuur. Warmtezintuigen zitten in je huid, je tong en je mondholte {Bekijk waar de warmtezintuigen liggen in de huid , [ 3.1, 3.4]}
water = een bouwstof. Bovendien is water een afvalstof die ontstaat in je lichaam tijdens het verbranden van energierijke stoffen. Water is nodig bij het ontkiemen van zaden en bij de fotosynthese , , [5.1, 5.2, 5.3, 6.2, 7.3]
wenkbrauwen = beschermen je ogen tegen stof en zweet {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
wervelkolom = bestaat uit wervels en kraakbeenschijven en heeft een dubbele S-vorm. De wervelkolom vangt schokken op. {De wervelkolom is de overeenkomst van alle gewervelde dieren , [ PV1, 2.2]}
wervels = botten van je wervelkolom [ 2.2]
willekeurige spieren = spieren die onder invloed van je wil staan [PV2]
wimpers = beschermen je ogen tegen stof en zweet {De opbouw en werking van het oog. [ 3.2]}
windbloemen = bloemen waarbij de wind voor de bestuiving zorgt {Voor uitleg over windbloemen kies je op de volgende pagina voor bestuiving. [ 6.4]}
wortelharen = dunne uitsteeksels aan de wortels waarmee de plant water en opgeloste mineralen opneemt [6.3]
wortels = deel van de plant waarmee water uit de bodem wordt opgenomen [6.3]
wortelstokken = ondergrondse stengels waaruit nieuwe planten ontstaan [ 6.4V]
zaadbeginsels = zitten in een vruchtbeginsel. Na de bevruchting groeien de zaadbeginsels uit tot zaden [ 6.4]
zaadhuid = beschermt de kiem en zaadlobben [6.2]
zaadlobben = het eerste paar blaadjes met reservevoedsel voor de kiem [6.2]
zaadverspreiding = verspreiding van zaden, voorkomt dat rijpe zaden allemaal vlakbij de moederplant terechtkomen [ 6.4]
zaden = ontstaan bij planten na de bevruchting uit de zaadbeginsels {Voor uitleg over bevruchting kies je op de volgende pagina voor bevruchting. , [ 6.2 en 6.4]}
zenuwen = dunne 'draadjes' die door je hele lichaam verspreid liggen. Via zenuwen worden impulsen vervoerd. [3.1]
zenuwstelsel = bestaat uit zenuwen, ruggenmerg en hersenen [ 3.1]
zetmeel = een energierijke voedingsstof en een belangrijke reservestof van een plant , [5.26.3V]
zetten = het tegen elkaar aan duwen van de botstukken bij een botbreuk [ 2.5]
zintuigen = organen die prikkels opvangen [ 3.1]
zonlicht = zie bij 'licht' [7.3]
zuurstof = gas uit de lucht dat nodig is voor de verbranding van energierijke stoffen. Zuurstof ontstaat als afvalstof bij de fotosynthese , [5.2, 7.3]

Ingezonden op 21-05-2006 - 8158x bekeken.
Waardering 6 (aantal stemmen: 25)

voting system
1
2
3
4
5

Alle begrippen van H1 t/m 7

Deze overhoring is meer dan zeven jaar geleden ingestuurd. Dit was de begintijd van woordjesleren.nl!!
Waarschijnlijk werk je met een recentere uitgave en wijkt jouw boek af van de inzending hierboven.

Vakken

Nectar, deel 1

1 t/m 7 Nectar