Vakken
Engels
Frans
Duits
Spaans
Nederlands
Grieks
Portugees
Italiaans
Latijn
Japans
Biologie
Aardrijkskunde
Natuur- en scheikunde
Wiskunde, rekenen
Economie
Geschiedenis
Eigen methodes
Alle vakken
Home
›
Alle vakken
›
Eigen methodes
›
Woorden en Woordgebruik
› 9 College 9
Helaas is de overhoormodule niet beschikbaar. Wel kun je deze lijst overhoren via StudyGo. Klik op 'Overhoren'
Woorden en Woordgebruik
9 College 9
Jaar 3 (universiteit)
Link voor email / website
Link naar overhoring, zonder bewerk/reactiemogelijkheid (ELO)
Open met deze code de oefening in miniTeach
Twitter
Facebook
Google+
LinkedIn
Hoeveel hebben we in het Nederlands door de tijd heen geleend? = We hadden voor de 13e eeuw geen teksten, dus dat kunnen we niet zien. In de 16e en 17e eeuw gingen we varen, dus toen nam de buitenlandse woordenschat toe. In de 19e en 20e eeuw heb je industrialisatie en wetenschap dus dan stijgt het weer. In alle jaren heb je meer Franse leenwoorden. Dat neemt de 20e eeuw af. Het Engels nam het toen over. De Fransen brachten na de 18e eeuw veel nieuwe innovaties. Dat namen we inclusief de woorden over. Wat is ontlening? = Ju kunt woorden lenen of uitdrukkingen. Je moet een woord voor iets nieuws hebben en dat is een leenwoord, maar het kan ook iets anders zijn. Effectiefste manieren van nieuwe woorden toevoegen aan een taal is ontlening (borrowing). Wat is een leenwoord? – “a word that at some point in the history of a language entered its lexicon as a result of borrowing (or transfer, or copying)“ (Haspelmath 2009:36) – borrowing: “all kinds of transfer or copying processes, whether they are due to native speakers adopting elements from other languages into the recipient language, or whether they result from non-native speakers imposing properties of their native language onto a recipient language" (Haspelmath2009:36). Wat is een niet-leenwoord? – een woord waar voor we geen aanwijzing hebben dat het ontleend is. Wat zijn erfwoorden? = Woorden die teruggaan op eerdere taalstadia, voor het Nederlands het Germaans en Indo-Europees. Ze zijn niet geleend: vaak dingen die altijd bestaan hebben en leenwoorden zijn van andere talen. Wat zijn leenwoorden? = Woorden die ontleend zijn aan andere talen. Hoe veel maken we gebruik van leenwoorden? = Van der Sijs (1997): 25% erfwoorden en 75% leenwoorden in het Nederlands etymologisch woordenboek. Engelse leenwoorden verdwijnen heel snel. Maar je moet eigenlijk niet naar een woordenboek, maar naar teksten kijken. als je geen rekening houdt met frequentie zijn leenwoorden 30,7%. Hoe je wel rekening met frequentie is het 16,2%. Token of Type met wel of geen rekening houden met frequentie. Waarschijnlijk in gesproken taal meer leenwoorden, maar dat kun je niet onderzoeken. Op basis van kranten zie je dat in 1994 2,3% van de woorden Engels was en in 2012 3,7%, dus de toename valt wel mee. Het gebruik van leenwoorden verschilt van woordenboek opname. Waarom wordt ontleend? = 1. De randvoorwaarde is dat er contact is tussen twee talen. Mama en papa zijn leenwoorden uit het Frans en de klemtoon is veranderd. Je moet iets weten van die taal. 2. Cultural borrowings: we hebben nieuwe concepten en daar kunenn we nieuwe samenstellingen voor maken, maar vaak doen we dat ook niet. Thee is een Chinees woord. Je hebt thee wat wij kennen en chai: Rusland. Dit zijn varianten op verschillende Chinese dialecten. Nederland bracht het via Nederlands Indië naar Europa en al die landen namen het over in onze vorm, die ook van het Zuiden van China was en dichter bij Nederlands Indië. Rusland nam een ander dialect over. 3. Core borrowings: wij hebben er al een woord voor. Bijv. omdat iets een verkeerde lading heeft zoals alleenstaand. Nu is dat single. Beroepsnamen klinken voor veel mensen serieuzer in het Engels en dat verdwijnt dan vaak weer snel. Dus, waarom lenen talen: Gemak: woord komt mee met nieuw concept, Prestige: associatie met donortaal en therapeutisch: vervanging van taboetermen en vermijding van ambiguïteit. Hoe groot is de kans op ontlening? = Sociaal en attitude: prestige versus purisme. En grammaticale eigenschappen: werkwoorden versus naamwoorden versus… Hoe een woord in de grammatica past speelt mee. Frequentie speelt ook mee. Wat voor soort woorden worden er ontleend? = 78% van de leenwoorden is een zelfstandig naamwoord. 11% is een bijvoeglijk naamwoord/bijwoord. 9% van de leenwoorden zijn werkwoorden. Zo ziet een gewone woordenschat er ook uit. De overige 2% zijn tussenwerpsels, telwoorden, voorzetsels en voornaamwoorden. Er worden 0 lidwoorden geleend. Heel af en toe gebeurt dit wel, dat ligt aan het contact met de taal. Engelsen hebben woorden van Scandinavische talen geleend van de vikkingen toen. Ook they, een lidwoord. Wat voor soorten ontlening zijn er? = 1. Leenwoorden: overname van klank en betekenis. 2. Leenvertaling: overname qua betekenis en samenstelling. De samenstelling wordt vertaald. 3. Leenbetekenissen: het woord bestaat al en krijgt een nieuwe betekenis uit een andere taal. Dat kan bij zowel erf als leenwoorden. Afbouwen was eerst afmaken door te bouwen. Nu door het Duits verminderen. Wat kan er geleend worden? = Er zijn 5 categorieën: Casual contact: categorie 1: content words (nouns›verbs, adjectives), Categorie 2: function words, minor phon. features, lex. sem. Features, Categorie 3: adpositions, derivationalmorph., phonemes, Categorie 4: word order, distinctive phon. features, infectional morph. Intense contact, Categorie 5: significant typological disruption, phonetic changes. In een tweetalige samenleving waarbij een taal meer prestige heeft, kan t/m categorie 5 geleend worden. Bij oppervlakkig contact niet. Het Fries gaat bijv. steeds meer op het Nederlands lijken in woordvolgorde. Hoe kun je aan de klemtoon merken dat er geleend is? = In Germaanse talen is de klemtoon alleen op de eerste klank. En in het Frans is de klemtoon achteraan. Vlaamse waren tweetalig en namen woorden inclusief klemtoon over. Daardoor hebben wij nu een vrije taal: klemtoon is overal te vinden. Dat komt door het Frans. Hoe kunnen leenwoorden erfwoorden beïnvloeden? = Bijv. uit het Frans werden er zoveel woorden met –age als achtervoegsel geleend, dat we het ook achter erfwoorden zijn gaan zetten, zoals lekkage. Hoe zit het met samenstellingen bij leenwoorden? = Nieuwe typen samenstellingen uit Duits en Engels: een zelfstandig naamwoord en een voltooid deelwoord: bedrijfsgericht, handbediend ; onverbogen bijvoeglijk naamwoord met een zelfstandig naamwoord: grootstad, nieuwbouw. Eerst waren er geen samenstellingen en nu wel. Grootstad klemtoon op stad terwijl een grote stad vlak is. Wat wordt er ontleend? = Leenfonemen: 3 medeklinkers: – de /g/ van Frans guillotine, Engels goal, golf, Duits Goethe zoals de zachte k; de /sj/ van Frans chauffeur, douche, machine, Engels cash, sherry; en de /zj/ van Frans gendarme, horloge. 10 klinkers: de lange /è/ in Frans crème, malaise, Engels fair; de lange /ò/ in de Franse leenwoorden controle, zone, Engels board, corner; de lange /eu/ in Frans oeuvre, manoeuvre, Engels girl, service, Duits freule; de lange /ie/ in Frans remise, Engels dealer, team; de lange /oe/ in Frans rouge, Engels cruise, pool; de lange /u/ in Frans centrifuge, prelude; de nasale // in Frans timbre; de nasale /õ/ in Frans bon ton; de nasale // in Frans parfum, de nasale /ã/ in Frans enfin, restaurant. 2 tweeklanken /oi/ en /ai/: boiler, high. Wat zijn pseudoleenwoorden? = Woorden die op leenwoorden lijken, maar de taal waaruit ze geleend zouden zijn, kent die woorden niet. Dat komt 1. Doordat er een samenstelling is gemaakt van leenwoorden of 2. Dat leenwoorden verkort of 3. Doordat wij een andere betekenis geven aan leenwoorden. Soms is het internationaal. Zo komt smoking in heel Europa voor. Wat gebeurt er bij leenwoorden? = 1. Code switching: je praat in twee talen en het is niet overgenomen. 2. Als het net is overgenomen, kan het nog een vreemde klank hebben. Dan heet het een bastaardwoord. 3. Daarna worden ze helemaal aangepast aan het Nederlands. Wat gebeurt er als leenwoorden worden opgenomen in een taal? = 1. Elk zelfstandig naamwoord moet een geslacht krijgen. Dat moet gelijk zijn, want het moet een lidwoord krijgen. Het moet direct in onze structuur van de taal worden aangepast. 2. Na verloop van tijd kan er betekenis verandering plaatsvinden. Zoals helder was eerst voorraadruimte en die was meestal onder het huis. Hoe heeft Japan Nederlandse leenwoorden aangepast? = In Japan heeft elke lettergreep een klinker en een medeklinker en ze eindigen op een klinker. Dus zo zijn die woorden omgevormd. Hoe zijn Nederlandse leenwoorden in het Maleis aangepast? = Ze kennen in Maleisië geen f en v, dus dat vervangen ze door p. Veel Arabische leenwoorden kennen wel een f, dus hebben ze het nu wel steeds meer. Dat soort dingen maakt dat herkennen van leenwoorden moeilijker wordt. Wat is purisme? = Tegen leenwoorden, maar niet tegen ingeburgerde leenwoorden, dus woorden die als leenwoord herkend worden zijn ze op tegen. Hoe gaat het met het uitlenen van woorden in Nederland? = Er is een link via uitleenwoordenbank waar je kan kijken. In het Indonesisch is er het meest uit het Nederlands geleend: meer dan 5000 woorden. Ook Surinaams, Russisch en Scandinavisch. Baast is het meest uitgeleend. Bijv. ook naar het Engels: Boss en dat is dan ook weer doorgeleend. En dollar want Nederlanders zaten toen in Noord Amerika dus dat komt van Nederlandse term Daalder. In Japan mocht Nederland 1 keer naar toe met wetenschappelijke termen. Welke woorden heeft Nederland weer teruggeleend? = Dope kwam van doop en is nu drugs. Golf was van kolf en is nu het spelletje golf. Ze komen in Engelse vorm terug, dus het is moeilijk te herkennen. Hoe kun je een leenwoord herkennen? = Als je niet kunt bewijzen dat je ooit contact hebt gehad met een taal, dan is de kant dat het geleend is heel klein. Als je wil weten of het geleend is, moet je weten wanneer er voor het eerst gezien is in de taal. Je moet ook uitkijken met als het hetzelfde klinkt. Wij hebben peper en kat ontleend aan Latijn of zoiets, want anders had kat hat geheten. Wat zijn de klankwetten? = Als de klanken identiek zijn gebleven, is het een leenwoord, want dan heeft het de klank overgenomen. Anders is het een erfwoord, want dan is het meegegaan met de normale klankverschuiving. Dit geld wel voor nieuwe leenwoorden, want ouder leenwoorden kunnen met de klankwetverschuiving zijn meegegaan. Waarvan is Quinoa een voorbeeld? = Sommige woorden zijn zo exotisch dat we het in een modern product overnemen en iedereen spreekt het anders uit aan de hand van spelling en niemand weet hoe je het uitspreekt. Wat gebeurt er met leen werkwoorden? = Die wil je vervoegen, dus hoe doe je dat? We hebben nu zo veel Engelse leenwoorden dat we daar een regel voor hebben gemaakt. Als er een e in zit en die heeft effect op de uitspraak, dan moet hij mee vervoegd worden. En ’t kofschip is niet meer compleet. Het moet ’t exkofschip zijn. Invloed van Engels is groot, want dit deden we niet met Franse werkwoorden. Wanneer is het een codewisseling of een leenwoord? = Een leenwoord is wanneer we gaan aanpassen en als het veel gebruikt wordt. Maar het is lastig te zeggen. Is old school nou een leenwoord of niet? code-wisselen: wisselen tussen twee (of meer) talen in een gesprek/zin (1) Je suis au balcon op mijn gemakske zoen train de regarder les étoiles `Op het balkon bekeek ik op mijn gemak de sterren.’ (Brussels; Treffers-Daller, 1994:29) Soms bestaat de wisseling uit de insertievan maar één woord (2) Şöyle, şey ben arbeidsbureau'ya gittim `zo, zeg maar, ik ben naar het arbeidsbureau geweest.’ (Turks; ontleend aan Backus 1996 via Hogeweg 2009) (3) yeʔṭiw nnas l-uitkeringdyalbŭm `Zij geven mensen hun uitkering.’ (Marokkaans Arabisch; Haspelmath, 2009:40). Leenwoorden onderscheiden van code-wisseling (insertie): frequentie, adaptatie, geaccepteerdheid, vervanging van synoniem glijdende schaal. Wat kun je samenvattend zeggen over leenwoorden? = Watwordt ontleend? cultural vs. core borrowing. Waaromwordt ontleend? Gemak, prestige, therapeutisch. Wat gebeurt er met ontleende woorden? Adaptatie. Heeft het vele Engels spreken invloed op leenwoorden? = Ja. Interessant is om te kijken wat voor invloed.
Ingezonden op 04-01-2019 - 1346x bekeken.
Nog niet genoeg stemmen voor waardering: geef je mening!
voting system
1
2
3
4
5
Maak gratis account aan
Toon volledig menu
Door deze site te gebruiken, ga je akkoord met het gebruik van cookies voor analytische doeleinden, gepersonaliseerde inhoud en advertenties.
Meer informatie.
Overhoor en verbeter je talenkennis op woordjesleren.nl. De grootste verzameling van Franse, Engelse, Duitse en anderstalige oefeningen. Naast talen zijn ook andere vakken beschikbaar, zoals biologie, geschiedenis en aardrijkskunde!